โดเมสติกคือใคร ทำหน้าที่อะไรในทีมบ้าง ?

การแข่งขันจักรยานทางไกลนั้นไม่ใช่กีฬาที่ตรงไปตรงมาอย่างเทนนิสหรือฟุตบอล หลายๆ คนที่พึ่งจะมีโอกาสได้มาชมการแข่งขันก็อาจจะสับสนกันเล็กน้อยว่าเขาแข่งกันยังไง แข่งกันเป็นทีมแต่ทำไมมีผู้ชนะแค่คนเดียว? กลยุทธ์การปั่นของแต่ละทีมเป็นอย่างไร และใครทำหน้าที่อะไรบ้าง? แน่นอนว่าเวลาเราดูแข่งก็ไม่ได้มีใครมานั่งอธิบายจริงไหมครับ? ทางช่อง Global Cycling Network เขาพึ่งจะทำวิดีโออธิบายเรื่องกลยุทธ์การแข่งและหน้าที่ของโดเมสติกพอดี DT ก็เลยขอหยิบวิดีโอตัวนี้มาแปล และขยายความเพิ่มเติมเพราะเขาอธิบายวิธีการแข่งเสือหมอบได้เคลียร์ทีเดียวครับ มาเริ่มกันเลย (ดูวิดีโอประกอบด้วยนะ!)

Road Racing 101

เราต้องเข้าใจกันก่อนว่าในกีฬาจักรยานทางไกล (Road racing) ตำแหน่งหน้าที่ของนักปั่นหลักๆ แล้วมีอยู่ 3 ตำแหน่งครับ

1. หัวหน้าทีม (Team Leader)

หัวหน้าทีมจักรยานมีหน้าที่หลักๆ คือเอาชนะการแข่งขันให้ได้ หัวหน้าทีมมีหลายประเภทขึ้นอยู่กับความถนัดในการปั่นของแต่ละคนเช่นนักไต่เขา สปรินเตอร์ นักปั่นสนามคลาสสิค หัวหน้าทีมมักจะเป็นคนที่เก่งที่สุดในด้านนั้นๆ ของทีมครับ เช่น Mark Cavendish เป็นหัวหน้าทีม Omega Pharma Quickstep มีหน้าที่เอาชนะการสปรินต์ให้ได้ทุกครั้งที่ลงแข่ง แต่นักไต่เขาและนักปั่นสไตล์ All-Round อย่าง Chris Froome หรือ Alberto Contador นั้นก็จะเน้นคว้าแชมป์รายการ stage race (แข่งขันหลายวัน) อย่าง Tour de France หรือ Giro d’Italia บางทีมอาจจะมีหัวหน้าทีม 2 คนลงแข่งขันรายการเดียวกันก็ได้ คนหนึ่งอาจจะเป็นสปรินเตอร์ คนหนึ่งอาจจะเป็นนักไต่เขา แต่โดยมากแล้วทีมที่มีหัวหน้าทีมเพียงคนเดียวจะได้เปรียบเพราะไม่ต้องแบ่งลูกทีมไปคอยช่วยเหลือหัวหน้าอีกคน

 

2. กัปตันทีม (Road Captain)

ตำแหน่งนี้หลายๆ คนอาจจะไม่คุ้นนะครับ แต่เป็นตำแหน่งที่น่าสนใจทีเดียว ในสนามแข่งจักรยาน หัวหน้าทีมจะไม่ใช่คนสั่งการว่าต้องปั่นแบบไหน ใช้กลยุทธ์อย่างไรบ้าง หน้าที่นี้จะตกเป็นของกัปตันทีมแทน นั่นก็เพราะว่า การแข่งขันจักรยานเป็นกีฬาที่มีความกดดันสูง หน้าที่ของหัวหน้าทีมที่ต้องคอยตามและอ่านเกมจับความเคลื่อนไหวของตัวเต็งทีมอื่นๆ ก็ลำบากพอแล้ว ถ้าจะต้องคอยตัดสินใจเรื่องเล็กๆ น้อยทุกเรื่อง เช่นคำนวนเวลาจับกลุ่มหนี อ่านทิศทางลม วิเคราะห์เส้นทางการปั่นก็จะยิ่งทำให้เครียดและปั่นได้ไม่ดีเข้าไปใหญ่ หน้าที่พวกนี้ก็จะตกเป็นของกัปตันทีมแทน

คุณสมบัติของกัปตันทีมที่ดีคือเป็นคนที่มีประสบการณ์การแข่งขันสูง อ่านเกมออก คำนวนแรงคู่แข่งได้ รู้จักทิศทางลม และเส้นทางการปั่นเป็นอย่างดี กัปตันทีมจะคอยเช็คฟอร์มคู่แข่งและกลุ่มหนีในช่วงแรกและตัดสินใจแทนหัวหน้าทีมว่าจะต้องต่อกรกับทีมคู่แข่งอย่างไร รวมไปถึงคอยปกป้อง และส่งข้อมูลสำคัญๆ ให้หัวหน้าทีมเป็นระยะๆ ด้วย หัวหน้าทีมจะได้โฟกัสแค่คู่แข่งคนสำคัญของตัวเองเท่านั้น กัปตันทีมชื่อดังก็น่าจะเป็น Jens Voigt (Trek), Michale Rogers (Saxobank), Geraint Thomas / Bernhard Eisel (Sky) เป็นต้น

 

3. Domestique

คำว่า Domestique (โดเมสติก) เป็นคำทับศัพท์ภาษาฝรั่งเศส ซึ่งแปลตรงๆ ตัวได้ความว่า “คนใช้”​ ครับ ในวงการแข่งขันจักรยาน โดเมสติกคือนักปั่นที่คอยช่วยเหลือหัวหน้าทีมนั่นเอง การช่วยเหลือนั้นก็มีหลายแบบไม่ว่าจะเป็นส่งข้าวส่งน้ำให้หัวหน้าระหว่างการแข่งขัน เปลี่ยนจักรยานหรืออะไหล่ให้หัวหน้าทีมถ้าจักรยานหัวหน้าทีมเสียกลางคัน และปั่นบังลมช่วยประหยัดพลังให้หัวหน้าเป็นต้น เราจะมาดูหน้าที่ของโดเมสติกกันไปเป็นข้อๆ

a. ปั่นบังลมให้หัวหน้าทีม

บทเรียนแรกๆ ที่นักปั่นหน้าใหม่เรียนรู้ก็คือปั่นตามหลังคนอื่นนั้นช่วยประหยัดแรงเราได้เยอะมาก อุปสรรคที่ทำให้เราปั่นได้ช้าก็คือแรงต้านลม ถ้ามีคนบังลมให้เราก็เป็นเรื่องธรรมดาที่เราจะออกแรงน้อยลงครับ ซึ่งผลทดสอบบอกว่าเซฟแรงได้มากถึง 30-40% เลยทีเดียว หน้าที่หลักของโดเมสติกก็คือปั่นบังลมให้หัวหน้าทีมตลอดทั้งการแข่งขัน หัวหน้าจะได้มีแรงไว้ออกลุยกับคู่แข่งตัวฉกาจในช่วงสำคัญของการแข่งขัน ไม่ว่าจะเป็นที่จุดสปรินต์หรือบนยอดเขาลูกตัดสินก็ตาม

b. คอยจับตัวอันตราย

ในช่วง 10-30 กิโลเมตรแรกของการแข่งขันจะเป็นช่วงเวลาที่กลุ่มเบรคอเวย์พยายามสลัดหนีออกจากกลุ่ม peloton หลายๆ คนที่คิดจะหนีนั้นอาจจะเป็นตัวอันตรายที่มีสิทธิแย่งตำแหน่งเวลารวม หรือชิงแชมป์สเตจจากหัวหน้าทีมของเรา โดเมสติกก็ต้องคอยสอดส่องดูว่ามีใครบ้างที่เปิดเกมหนีออกไปได้ ถ้ามีตัวอันตรายโดเมสติกก็ต้องเร่งเครื่องไล่จับกลุ่มหนีให้ได้ จนกว่ากลุ่มที่หนีออกไปจะไม่มีพิษภัยต่อเป้าหมายของหัวหน้าทีมครับ การไล่จับกลุ่มหนีในช่วงเริ่มเกมนั้นเราจะไม่ค่อยได้เห็นสักเท่าไร เพราะโทรทัศน์มักจะเลือกถ่ายทอดสดในช่วงท้ายๆ ของการแข่งเสมอ แต่ว่าช่วงเริ่มต้นการแข่งนี่หละครับที่เป็นจังหวะสำคัญที่สุดในการแข่งขันเลยก็ว่าได้

ในกรณีที่หัวหน้าทีมเป็นสปรินเตอร์ โดเมสติกก็ต้องตามจับกลุ่มหนีให้ได้หมดก่อนถึงเส้นชัยเพื่อที่หัวหน้าทีมจะได้ออกสปรินต์ชิงแชมป์สเตจ ถ้าหัวหน้าทีมเป็นนักปั่น GC เล็งชิงแชมป์รายการ โดเมสติกก็ต้องไล่จับตัวเต็งคนอื่นๆ ในสเตจภูเขาที่อาจจะยิงหนีออกไปก่อน หรือปั่นเซ็ตเทมโปความเร็วสูงมากพอจนตัวเต็งคนอื่นออกแซงหัวหน้าทีมของเราไม่ได้อย่างที่เราเห็นทีม Sky และ Movistar ใช้ใน Tour de France เป็นต้น

c. ปกป้องหัวหน้าทีม

โดเมสติกต้องคอยปั่นอยู่ใกล้ๆ หัวหน้าทีมตลอดเวลา เช่นในกรณีที่จักรยานหัวหน้าทีมมีปัญหา อาจจะยางรั่ว หรือล้อพัง หรือเกียร์หลุด โดเมสติกต้องพร้อมสละจักรยานหรืออะไหล่ของตัวเองให้หัวหน้าทีมทันที ถ้าหัวหน้าทีมล้มโดเมสติกก็ต้องรอ แล้วช่วยลากบังลมพาหัวหน้ากลับเข้า peloton เพื่อประหยัดพลังงานหัวหน้าให้ได้มากที่สุด ถ้าหัวหน้าหิว น้ำหมด หนาว ร้อน ฝนตกต้องถอดหรือใส่เสื้อกันหนาว โดเมสติกก็ต้องกลับไปที่รถเซอร์วิสของทีมที่อยู่ท้ายขบวนเพื่อรับ/คืนสัมภาระ อาหารน้ำต่างๆ มาให้หัวหน้า

d. วางตำแหน่งและวางแผนการแข่งให้หัวหน้าทีม

หน้าที่สำคัญของโดเมสติกก็คือช่วยวางตำแหน่งหัวหน้าทีมให้อยู่ในจุดที่เหมาะจะต่อกรกับคู่ต่อสู้ให้ได้ประสิทธิผลสูงสุด ถ้าเป็นการสปรินต์ โดเมสติกหรือ “หัวลาก”​ ต้องพาสปรินเตอร์ไปอยู่หน้าสุดของขบวน และบังลมให้จนถึงใกล้เส้นชัยที่สุด ในสเตจภูเขาโดเมสติกจะคอยประคองให้หัวหน้าอยู่ใกล้คู่แข่งหน้าขบวน peloton เพื่อที่จะไล่จับคู่แข่งได้ทันหากโดนคู่แข่งกระชากเปิดเกมหนีไป ถ้าหัวหน้าดันตกไปอยู่กลางหรือหลังขบวนในช่วงที่ตัวเต็งเริ่มทำเกมพยาทำเกมกัน ทีมเราก็มีสิทธิแพ้ได้เลย

อีกเรื่องคือการวางแผนการแข่งขัน อย่างที่บอกไปข้างต้น หัวหน้าทีมคือนักปั่นที่แกร่งที่สุดในทีมและเป็นคนที่มีสิทธิลุ้นทำผลงานได้ดีที่สุด แต่ไม่ได้หมายความว่าหัวหน้าทีมจะอ่านเกมได้ขาดและมีสติใจเย็นอยู่ตลอดเวลา กัปตันทีมที่ดีจะช่วยคาดเดาสถานการณ์ อ่านเกม และตัดสินใจรับมือคู่แข่งได้แม่นยำและเหมาะสม พร้อมคอยเตือนให้ลูกทีมไม่ตกใจลนลานในกรณีที่มีข้อผิดพลาดระหว่างการแข่งขัน

e. เข้ากลุ่ม breakaway

การหนีเข้ากลุ่ม breakaway ก็ถือเป็นหน้าที่หลักของโดเมสติกเช่นกัน การเข้ากลุ่ม breakaway เป็นกลยุทธ์การแข่งอย่างหนึ่งครับ ถ้าทีมเราหนีไปได้ก็หมายความว่าเราไม่ต้องขึ้นมานำขบวน peloton เพื่อไล่จับกลุ่มหนี (จะไล่จับทีมตัวเองทำไม) แต่เป็นทีมอื่นที่ต้องออกมาไล่จับแทน เพราะถ้าไม่จับก็หมายความว่าเขาปล่อยให้ทีมเราหนีเข้าเส้นชัยไปก่อน ทีมเราเองก็สามารถตามหมกอยู่ในกลุ่มออมแรงไว้ให้หัวหน้าทีมออกโจมตีคู่แข่งในจุดสำคัญก็ได้ หลายๆ ทีมเลยพยายามส่งนักปั่นเข้ากลุ่มหนีเพราะถ้าหนีไปได้มันก็มีแต่ได้กับได้ เป็น win-win scenario

ในสเตจภูเขา การที่ทีมมีนักปั่นหนีไปกับกลุ่ม breakaway หมายความว่าโดเมสติกที่หนีไปสามารถขึ้นรอช่วยหัวหน้าทีมในจุดสำคัญช่วงท้ายการแข่งได้ ไม่ว่าจะคอยช่วยลากบังลม ขี่ประกบดูแลเรื่องน้ำ อาหาร และพร้อมจะเปลี่ยนล้อ หรืออุปกรณ์ให้ทันทีหากมีปัญหา มีลูกทีมอยู่ด้วยในช่วงท้ายที่ลูกทีมอื่นๆ ร่วงหมดแรงไปหมดแล้วถือเป็นข้อได้เปรียบมหาศาลในการแข่ง

f. ให้กำลังใจหัวหน้าทีม

หัวหน้าทีมส่วนใหญ่เป็นนักปั่นฝีมือดี ผลงานเด่น แต่ก็เป็นมนุษย์ธรรมดา ไม่แปลกที่จะเริ่มตั้งคำถามถึงความสามารถของตัวเอง ว่าจะเอาชนะคนอื่นได้หรือเปล่า จะปั่นรอดมั้ย? โดยเฉพาะในการแข่งสนามใหญ่ๆ อย่าง Tour de France และ Paris-Roubaix ที่จะกดดันนักปั่นมากเป็นพิเศษ กีฬาจักรยานทางไกลเป็นกีฬาที่โหดหิน ใช้กำลังกายมากกว่ากีฬาอื่นๆ หลายเท่า ในรายการแกรนด์ทัวร์ นักปั่นต้องเผชิญ แดด ฝน ลม หิมะ วันละกว่า 6 ชั่วโมงเป็นเวลาสามอาทิตย์ บางครั้งจุดตัดสินแพ้ชนะก็มาจากสภาพจิตใจมากกว่าร่างกาย โดเมสติกที่ดีจะคอยช่วยให้กำลังใจหัวหน้าทีมในเวลาที่หัวหน้าเริ่มสับสนหรือในช่วงสำคัญที่อาจจะเป็นจุดตัดสินแพ้ชนะการแข่ง

Super Domestique

ท้ายสุด หลายคนอาจจะเคยได้ยินคำว่า Super Domestique ครับ คำนี้ใช้บรรยายนักปั่นโดเมสติกระดับพระกาฬ ซึ่งเก่งพอที่จะเป็นหัวหน้าทีมคว้าแชมป์การแข่งเองได้ แต่ลงแข่งในฐานะผู้ช่วยหัวหน้าคนอื่น โดเมสติกแบบนี้จะเป็นนักปั่นที่ค่าตัวเยอะเป็นพิเศษและเป็นที่ยอมรับในวงการนักปั่น เป็นคนที่หัวหน้าทีมจะขาดไม่ได้เลยทีเดียว เช่น Ritchey Porte ที่คอยช่วย Chris Froome, George Hincapie (รีไทร์แล้ว), Jens Voigt, Haimar Zubeldia, Michale Rogers, และ Roman Kreuziger เป็นต้น ส่วนใหญ่ Super Domestique จะสังกัดกับทีมที่ทุนหนาสักหน่อยที่มีเงินพอจะจ้างนักปั่นระดับหัวหน้าทีมมาเป็นผู้ช่วยให้กับตัวเต็งของทีมครับ Sky, Saxo และ BMC

BMC นั้นใช้ Phillipe Gilbert แชมป์โลกปีเป็นลูกมือให้ Cadel Evans และ Tejay Vangarderen ส่วน Sky ก็เคยใช้ Mark Cavendish มาเป็นหัวลากให้ Bradley Wiggins ใน Tour de France ปี 2012!

 

สรุป

อ่านโพสต์นี้จบ น่าจะพอเข้าใจถึงแทคติค กลยุทธ์การแข่งขันและหน้าที่ของนักปั่นกันอย่างคร่าวๆ แล้วนะครับ ถึงแม้โดเมสติกจะเป็นอาชีพที่ต้อง “เสียสละ” ยอมเสียโอกาสทำผลงานของตัวเองให้กับหัวหน้าทีม แต่อย่าลืมว่าไม่ใช่ทุกคนที่จะเก่งระดับแชมเปี้ยน สามารถรับความกดดันและความคาดหวังของคนอื่นๆ ได้ตลอดฤดูกาลแข่ง นักปั่นหลายๆ คนเป็นโดเมสติกที่เก่งและได้รับความเชื่อถือและเป็นที่ต้องการตัวจากทีมต่างๆ พร้อมได้ค่าตัวแบบอยู่สบายเป็นรองหัวหน้าทีมแค่นิดเดียว ประสบความสำเร็จแบบไม่ต้องกังวลเรื่องทำผลงานหรือชนะการแข่งขันด้วย

ลองดู Mark Renshaw เป็นตัวอย่าง Renshaw เคยได้ชื่อว่าเป็น leadout man ที่เก่งที่สุดในโลก พา Cavendish ชนะสเตจ Tour de France ร่วม 20 สเตจ แต่ก็อยากลองไปเสี่ยงดวงเป็นสปรินเตอร์สร้างชื่อเสียงเองบ้าง ลองอยู่สองปี แต่ไม่มีผลงานอะไรเลย สุดท้าย Renshaw ก็ยอมรับว่าตัวเองเป็น leadout ได้ดีกว่าเป็นสปรินเตอร์ กลับเข้ามาช่วย Cavendish ในทีม OPQS เหมือนเดิมครับ!