เวลาเราอัปเกรดกรุ๊ปเซ็ตหรือชุดเกียร์เสือหมอบเป็นรุ่นที่สูงกว่า เราได้อะไรที่ดีกว่าเดิมจากงเงินที่จ่ายเพิ่ม? DT สำรวจความต่างของกรุ๊ปเซ็ตแต่ละรุ่น ตอนแรกวันนี้เริ่มที่ Shimano ยอดนิยมครับ
อะไหล่ที่เราจะเทียบกันระหว่างรุ่นมี มือเกียร์, เฟือง, โซ่, เบรค, ขาจาน, ตีนผี และสับจานหน้า ทั้งหมด 7 ชิ้น สำหรับ Shimano เราจะพูดแค่ 3 ระดับ คือ 105 5700, Ultegra 6800, และ Dura-Ace 9000 เป็นกรุ๊ปจักรกลทั้งหมด
1. มือเกียร์
มือเกียร์คือส่วนของกรุ๊ปเซ็ตที่มีราคาสูงที่สุดและโดดเด่นที่สุด หน้าที่ของมือเกียร์ไม่ได้มีแค่สับเปลี่ยนเกียร์และใช้เป็นคันบังคับเบรค แต่มันยังเป็นส่วนที่เราสัมผัสเยอะที่สุด เพราะรองรับมือผู้ปั่นโดยตรง
ใส้ในของมือเกียร์รุ่นท๊อป Dura-Ace 9000 ใช้ลูกปืน (bearing) 4 จุด มือระบบภายในมือเกียร์ Ultegra ใช้ Bushing แค่จุดเดียว ทำให้กลไกการทำงานของเกียร์ Dura-Ace ลื่นและสัมผัสคมกว่าอย่างเห็นได้ชัด
ลดลงมาอีกหนึ่งขั้น Ultegra vs 105 ความต่างหลักอยู่ที่ก้ามเบรค 105 ใช้อลอย ธรรมดาเทียบกับก้ามเบรคคาร์บอนของ Ultegra และ Dura-Ace ทำให้น้ำหนักมากกว่า
2. ชุดจาน
ชิ้นส่วนที่มีราคาสูงรองลงมาจากมือเกียร์ก็คือขาจานและใบจาน เรียกรวมกันว่า chainset ซึ่งเป็นหัวใจที่ช่วยให้เราถ่ายพลังการปั่นสู่โซ่ เพื่อนำไปหมุนล้อหลัง ทำให้จักรยานเคลื่อนที่ไปข้างหน้า เช่นนั้นแล้ว ชุด chainset ที่ดีควรมีความสติฟสูง ไม่บิดให้ตัว เพื่อไม่ให้สูญเสียการถ่ายพลัง ชุดจานที่มีความสติฟสูงจะทำให้เปลี่ยนเกียร์ได้ไวและราบรื่น
Shimano เป็นผู้ผลิตรายเดียวที่ไม่ทำขาจานคาร์บอนไฟเบอร์เหมือน Campagnolo และ SRAM เหตุผลก็คือ Shimano เชื่อว่าขาจานอัลลอยของเขาทั้งเบาและสติฟไม่แพ้ขาจานคาร์บอนคู่แข่ง นอกจากอัลลอยจะแข็งแรงทนทานแล้วยังมีราคาถูกกว่าคาร์บอนด้วย Shimano ใช้เทคโนโลยี hollowtech ชุดจานของเขาเป็นโลหะกลวง ซึ่งช่วยลดน้ำหนักได้พอสมควร
ถึงชุดจาน Shimano จะทำด้วยโลหะเหมือนกันทุกรุ่น หน้าตาก็เหมือนกัน แต่ก็มีความต่างอยู่ ชุดจาน Ultegra และ Dura-Ace ใช้เนื้ออัลลอยเกรดสูงกว่า ชุดจาน Ultegra เบากว่า 105 60 กรัม ถ้ากระโดดไปเป็น Dura-Ace คุณจะได้ชุดจานที่ใช้กระบวนการตีขึ้นรูป (forging) ที่เหนือชั้นกว่า ทำให้ชุดจาน Dura-Ace ทั้งเบาและสติฟกว่ารุ่นน้องทั้งสองรุ่น
3. ตีนผีและสับจานหน้า
สับจานหน้าและตีนผีทำหน้าที่เปลี่ยนตำแหน่งเฟืองทั้งด้านหน้าหรือด้านหลัง เพื่อลดหรือเพิ่มความหนักของเกียร์ โดยที่เราไม่ต้องหยุดปั่น (ฟังดูเป็นเรื่องง่ายๆ แต่สองชิ้นส่วนนี้คือจุดที่บริษัททุ่มทุนคิดค้นวิจัยและทดสอบเยอะที่สุด) เช่นนั้นแล้ว เราควรอัปเกรดสับจานและตีนผีก่อนจุดอื่นหรือเปล่า?
สำหรับตีนผี ประโยชน์จากการอัปเกรดมีน้อยกว่าสับจานหน้า ปัจจัยที่มีผลต่อประสิทธิภาพการเปลี่ยนเกียร์หลังอยู่ที่สองจุดหลักคือ สายเกียร์และมือเกียร์ มากกว่าตัวตีนผีเอง
กลับกัน สับจานหน้ากลับเป็นส่วนที่อัปเกรดแล้วจะเห็นประสิทธิภาพชัดเจนกว่า ถึงโครงสร้างตัวสับจานของ Shimano จะเหมือนกัน แต่รุ่นสูงกว่าจะได้วัสดุที่ดีกว่า ซึ่งช่วยเพิ่มความสติฟให้โครงสับจาน (cage) ยิ่งโครงสติฟเท่าไร ก็ยิ่งสับเกียร์ได้ไวขึ้นเท่านั้น (สังเกต Campagnolo เปลี่ยนโครงด้านใน inner cage จากคาร์บอนเป็นโลหะใน Super Record รุ่นล่าสุด)
ส่วนตีนผีของ Shimano สิ่งที่ได้จากการอัปเกรดหลักๆ เลยคือเรื่องของน้ำหนัก วัสดุ คุณภาพการเคลือบผิววัสดุ (coating)
4. เบรค
เบรคเป็นอีกส่วนของจักรยานที่ความสติฟของวัสดุมีผลต่อประสิทธิภาพและฟีลลิ่งการใช้งาน ว่ากันตามตรงแล้วผู้ผลิตมีตัวเลือกให้เล่นกับเบรคไม่มากเท่าส่วนอื่น เพราอย่างระยะความยาวของก้านเบรคก็ถูกจำกัดด้วยความสูงพื้นผิวขอบเบรคที่ล้อ เพราะฉะนั้นสิ่งที่จะเพิ่มความสติฟได้ก็ต้องเป็นวัสดุที่ใช้ทำก้านเบรค ส่วนที่ปรับฟีลลิ่งความนุ่มของเบรคก็จะเป็นจุดหมุน (pivot)
เบรค Dura-Ace ใช้ลูกปืนบริเวณ Pivot ส่วนรุ่นรองใช้ Bushing ธรรมดา ทำให้เบรค Dura-Ace เบามือเวลาเรากำเบรค สังเกตได้ชัดเวลาที่ต้องกำเบรคต่อเนื่อง เบรครุ่นแพงจะกำได้ง่ายสบายมือ และเลียเบรคชะลอความเร็วได้ดีกว่า
5. โซ่และเฟืองหลัง
ความต่างหลักๆ ระหว่างโซ่/ เฟือง 105, Ultegra, Dura-Ace คือวัสดุที่ใช้และน้ำหนัก รุ่นท๊อปจะใช้วัสดุทำเพลตโซ่ที่น้ำหนักเบากว่า ตัวพินหมุดยึดข้อโซ่ก็ใช้แบบกลวงซึ่งช่วยลดน้ำหนัก
เฟืองหลัง Dura-Ace ใช้วัสดุไทเทเนียมผสมกับอัลลอย ตัวโครงที่ใช้ยึดเฟืองเข้าด้วยก็ใช้คาร์บอนไฟเบอร์แทนอัลลอยใน Ultegra และ 105 น้ำหนักก็จะเบากว่าตามวัสดุที่ใช้
สรุป
โดยรวมแล้ว สำหรับกรุ๊ปชิมาโนที่ตอนนี้ไลน์ 11 Speed ดูหน้าตาเหมือนกันเกือบหมด สิ่งที่คุณได้จากการจ่ายเงินที่แพงกว่าคือน้ำหนักเบาขึ้น วัสดุมีความทนทานและสวยงามกว่า ในเรื่องประสิทธิภาพ เท่าที่ลองใช้มาทั้ง 3 รุ่น (4 รุ่นถ้ารวม 105 10 Speed) ผมว่าการเปลี่ยนเกียร์ไลน์ 11 Speed ค่อนข้างใกล้เคียงกัน Dura-Ace จะมีความคมและนุ่มที่รุ่นรองไม่มี ก็ไม่น่าแปลกใจเพราะใช้ Bearing แทน Bushing หลายจุด ความแม่นยำในการสับเกียร์แทบจะไม่ต่างกันถ้าจูนดีๆ แต่ Dura-Ace ให้ความรู้สึกคมกว่าเล็กน้อย และใช้แรงน้อยกว่าทั้งการสับเกียร์และการเบรค
ตั้งแต่ที่ Shimano เปิดตัวกรุ๊ป 105 5800 11 Speed มา ประสิทธิภาพของทั้งสามรุ่นก็ใกล้เคียงกันมากขึ้น จากแต่ก่อนถ้าคุณกระโดดจาก 105 10 Speed ที่นิยมติดรถมา ไปเป็น Ultegra 6800 ก็จะเห็นความต่างชัด ตอนนี้ช่องว่างประสิทธิภาพลดลงพอสมควรแล้ว ถ้าจูนดีๆ ดูแลดีๆ ไม่น่าได้เปรียบเสียเปรียบกันมากครับ
Shimano มีตัวเลือกเกียร์ประสิทธิภาพสูงให้สำหรับทุกระดับราคา ถ้ายังอยากใช้ชุดเดิมแต่อัปเกรดบางชิ้น แนะนำโซ่และเฟืองก่อน ตามด้วยเบรคจะเห็นผลชัดที่สุด
กรุ๊ปที่คุ้มค่าที่สุดเทียบราคาต่อประสิทธิภาพของ Shimano คงเป็น Ultegra 6800 ด้วยราคาทั้งชุดสองหมื่นกลางๆ เท่านั้น แต่ประสิทธิภาพไม่ได้เป็นรอง Dura-Ace เท่านึงเหมือนราคาความต่างของมันครับ