Balance Bike, จักรยานขาไถ, จักรยานสมดุล ฯลฯ คือชื่อเรียกของจักรยานสำหรับเด็กที่มีทุกอย่างเหมือนจักรยานทั่วไป แต่ขาดระบบส่งกำลังอันได้แก่ บันได เฟือง โซ่
แต่เดิมผู้ใหญ่มักเชื่อว่า หากให้เด็กเริ่มฝึกปั่นจักรยานจาก 4 ล้อ (ล้อหน้า, ล้อหลัง และล้อเสริมสองข้างซ้ายขวา) จะทำให้เด็กปั่นจักรยานเป็นเร็วเพราะมันคือจักรยานรูปทรงเดียวกัน ต่างแค่ล้อเสริมซ้ายขวาที่สามารถถอดออกได้เมื่อต้องการ ทำให้จักรยานหนึ่งคันสามารถใช้ได้ตั้งแต่เริ่มฝึกจนปั่นได้ เป็นการประหยัดค่าใช้จ่ายของผู้ปกครองอีกด้วย แต่ทราบหรือไม่ว่าในความเป็นจริงเจ้าจักรยาน 4 ล้ออาจทำให้พัฒนาการในการปั่นจักรยานของเด็กช้ากว่าการเริ่มปั่นจาก Balance Bike เสียอีก
ปัจจุบัน Balance Bike ในประเทศไทยได้รับความนิยมเพิ่มมากขึ้น เปลี่ยนแปลงไปจากอดีตที่เรามักเห็นจักรยานเด็ก 3 ล้อหรือ 4 ล้อจนชินตา ซึ่ง Balance Bike ช่วยเสริมพัฒนาการของเด็กได้หลายด้านครับ
1. ฝึกควบคุมสมดุลร่างกาย
ในกรณีของจักรยานเด็ก 3 ล้อหรือ 4 ล้อทั่วไปนั้น จะ “ฝืน” การควบคุมทิศทางของเด็ก เนื่องจากล้อส่วนเกินจะเป็นตัวค้ำไม่ให้เกิดการเอนตัวเพื่อเลี้ยว ทำให้การควบคุมทิศทางทั้งหมดของเด็กตกอยู่กับการควบคุมด้วยแฮนด์เท่านั้น ซึ่งขัดกับธรรมชาติในการปั่นจักรยานที่ต้องควบคุมแฮนด์และเอนร่างกายเพื่อย้ายจุดศูนย์กลางมวล (CG) ไปในทิศทางที่ต้องการให้สอดคล้องกัน ในกรณีของ Balance Bike โครงสร้างของรถจะถูกออกแบบให้มีจุดศูนย์กลางมวลต่ำกว่าปกติทำให้เด็กสามารถควบคุมสมดุลของร่างกายและรถได้ง่ายขึ้นนั่นเอง
2. ฝึกให้โฟกัสกับร่างกายเป็นส่วนๆ
โดยทั่วไปการขี่จักรยานจะแบ่งออกเป็นสองส่วน ได้แก่ การควบคุม (ด้วยมือ) และการขับเคลื่อน (ด้วยเท้า) สำหรับเด็กการควบคุมทั้งสองอย่างพร้อมๆ กันนั้นเป็นเรื่องที่ยาก บางทีโฟกัสที่มือก็จะลืมโฟกัสที่เท้าทำให้จักรยานเคลื่อนที่ช้าเกินไป ยากแก่การทรงตัว หรือโฟกัสที่เท้าก็จะลืมโฟกัสที่มือทำให้ไม่สามารถควบคุมจักรยานไปยังทิศทางที่ต้องการได้ เป็นต้น ซึ่ง Balance Bike จะมุ่งเน้นไปที่การควบคุมซึ่งเป็นทักษะที่สำคัญมากกว่า เด็กไม่ต้องกังวลว่าจะต้องวางขาไว้ที่ไหนหรือต้องออกแรงปั่นอย่างไร
3. ฝึกกล้ามเนื้อ
เราอาจมองว่าจักรยาน Balance Bike เคลื่อนที่ได้ไม่เร็วเท่าจักรยานปกติและคิดว่ามันสร้างพัฒนาการด้านกล้ามเนื้อได้น้อยกว่า แต่ในความเป็นจริงการปั่นจักรยานเด็กที่เซตเบาะเตี้ย (เพราะกลัวล้มแล้วขาไม่ถึงพื้น) นั้นเป็นการใช้กล้ามเนื้อเฉพาะส่วนหน้าขาเท่านั้น ทำให้เกิดความเมื่อยล้าได้ง่าย ซึ่ง Balance Bike นั้นจะบังคับให้เด็กได้ใช้งานกล้ามเนื้อหลายส่วนในลักษณะคล้ายกับการวิ่ง ซึ่งเสริมสร้างกล้ามเนื้อและลดความเมื่อยล้าได้ดีกว่านั่นเอง
4. ฝึกให้มั่นใจ
การล้มมักนำมาซึ่งความเจ็บ ความเจ็บนำมาซึ่งความกลัว ความกลัวนำมาซึ่งความไม่อยากทำ ความมั่นใจนั้นเป็นตัวแปรสำคัญที่ทำให้เด็กสามารถปั่นจักรยานเป็นอย่างรวดเร็ว ซึ่ง Balance Bike นั้นสร้างความมั่นใจให้กับเด็กมากกว่า เพราะโดยธรรมชาติแล้วเด็กจะไม่กล้าที่จะยกขาเพื่อปั่น แต่สำหรับ Balance Bike ขาของเด็กจะวางอยู่บนพื้น ซึ่งไม่สร้างความหวาดกลัวให้กับเด็กแม้จะเป็นการลองเล่นครั้งแรกในชีวิต อีกทั้งยังสามารถควบคุมให้เร็วขึ้น, ช้าลง หรือเบรคได้ด้วยขาทั้งสองข้างของตนเอง
5. ปลอดภัยกว่า
Balance Bike เป็นจักรยานที่มีจุดหมุนน้อยมาก (ล้อหน้าหลัง + แฮนด์) ทำให้หากเกิดอุบัติเหตุจะไม่รุนแรงมากนัก บวกกับความเร็วในการเคลื่อนที่จากการไถนั้นช้ากว่าการปั่นอยู่มาก แตกต่างจากจักรยานทั่วไปที่บันไดอาจตีหน้าขา, ส่วนต่างๆ ของร่างกายเข้าไปขัดในจานหน้า โซ่ เฟือง เป็นต้น อีกทั้ง Balance Bike ยังมีน้ำหนักที่เบากว่าทำให้สะดวกต่อการเคลื่อนย้าย ลดความบาดเจ็บจากการหล่นทับหรือแบกของหนักเกิน
ด้วยเหตุผลดังกล่าว Balance Bike จึงเป็นอีกหนึ่งของเล่นทางเลือกสำหรับเด็กที่น่าสนใจ สร้างพื้นฐานที่แข็งแรงสำหรับการปั่นจักรยานจริงๆ ต่อไป อย่างไรก็ตามผู้ปกครองก็อย่าลืมซื้อหมวกกันน็อกเพื่อความปลอดภัยและฝึกให้เด็กใส่จนติดเป็นนิสัยด้วยนะครับ
หรือลองดูวิดีโอสอนเด็กหัดใช้ Balance Bike จาก GCN ครับ